Διαβάσαμε τη δημοσίευση του Αργύρη Δεμερτζή για το ecopress.gr, ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας ακυρώνει την απόφαση του Δήμου Αθηναίων να μην εκδίδει οικοδομικές άδειες με τα μπόνους του ΝΟΚ, δίνοντας εντολή στην ΥΔΟΜ του Δήμου «να εφαρμόζεται αποκλειστικά το β.δ. του 1955
Η απόφαση έθεσε σαφή όρια ανάμεσα στο Κράτος και την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ξεκαθαρίζοντας ότι ο καθορισμός των όρων δόμησης αποτελεί αποκλειστική και συνταγματική αρμοδιότητα της Πολιτείας.
Ωστόσο, η απόφαση αυτή εγείρει κρίσιμα ερωτήματα που αγγίζουν την ουσία της πολεοδομικής διακυβέρνησης στη χώρα μας:
– Πώς διασφαλίζεται, στην πράξη, ότι το Κράτος θα ανταποκριθεί έγκαιρα και αποτελεσματικά στη συνταγματική του υποχρέωση να ορίζει με σαφήνεια τους κανόνες δόμησης;
– Με ποιον μηχανισμό θα προστατευθούν οι τοπικές κοινωνίες από την υπερδόμηση ή την αλλοίωση του αστικού περιβάλλοντος, όταν οι Δήμοι στερούνται ουσιαστικού λόγου για το ύψος και τον χαρακτήρα των νέων οικοδομών;
– Θα μπορούσε να υπάρξει ένα ενδιάμεσο θεσμικό σχήμα συνεργασίας, όπου η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα συμμετέχει θεσμικά στη διαμόρφωση των όρων δόμησης, χωρίς να υποκαθιστά το κράτος;
– Τέλος, πώς διασφαλίζεται η διαφάνεια και η ίση μεταχείριση σε ένα σύστημα όπου οι ΥΔΟΜ έχουν εκτελεστικό ρόλο, αλλά υπό κρατική εποπτεία;
– Και, τελικά, ποια θα είναι η στάση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της ΚΕΔΕ απέναντι σε αυτή την καθοριστική απόφαση που περιορίζει τον ρυθμιστικό τους ρόλο στον χωρικό σχεδιασμό;
Η απόφαση του ΣτΕ αποτελεί αναμφίβολα ένα κομβικό σημείο επαναπροσδιορισμού των ρόλων στην πολεοδομική διοίκηση. Το ζητούμενο, όμως, είναι να βρεθεί η ισορροπία ανάμεσα στη θεσμική αρμοδιότητα του κράτους και τη δημοκρατική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στη διαμόρφωση του χώρου τους.
ΣτΕ: παράνομες οι αποφάσεις Δήμων για πάγωμα οικοδομικών αδειών ψηλών κτιρίων
Του Αργύρη Δεμερτζή
Το Συμβούλιο της Επικρατείας ακυρώνει την απόφαση του Δήμου Αθηναίων να μην εκδίδει οικοδομικές άδειες με τα μπόνους του ΝΟΚ, δίνοντας εντολή στην ΥΔΟΜ του Δήμου «να εφαρμόζεται αποκλειστικά το β.δ. του 1955, ως προς τα μέγιστα επιτρεπόμενα ύψη οικοδομών». Και ταυτοχρόνως ξεκαθαρίζει προς τους Δήμους ότι ο καθορισμός των όρων δόμησης είναι στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους αλλά και συνταγματική υποχρέωση του κράτους να εκδώσει κανονιστική ρύθμιση προς του ΟΤΑ για τους όρους και τους περιορισμούς έκδοσης οικοδομικών αδειών στις περιοχές τους.
→Η νέα απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας ανατρέπει ένα από τα βασικά επιχειρήματα, που προβάλλουν οι Δήμοι κατά της πολεοδομικής μεταρρύθμισης και μεταφοράς των αρμοδιοτήτων έκδοσης και ελέγχου των οικοδομικών αδειών από τις ΥΔΟΜ των Δήμων στο Κτηματολόγιο. Η πλευρά των Δήμων έχει βρεθεί αντιμέτωπη με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, υποστηρίζοντας ότι η μεταφορά γίνεται για να ελέγχει κεντρικά το κράτος τους όρους δόμησης και την εφαρμογή των κινήτρων του ΝΟΚ, ζητώντας οι αρμοδιότητες των οικοδομικών αδειών να παραμείνουν στις ΥΔΟΜ των Δήμων, για να καθορίζουν οι Δήμοι τους όρους δόμησης στην περιοχή τους και μέσω των ΥΔΟΜ να εμποδίζουν την έκδοση βεβαιώσεων όρων δόμησης, η προεγκρίσεις οικοδομικών αδειών για ψηλά κτίρια. Κάτι που το ΣτΕ έκρινε ότι δεν ανήκει στην αρμοδιότητα των Δήμων και ότι είναι αντισυνταγματικό.
Άδοξο τέλος για το κύμα των Δήμων, που πάγωσαν οικοδομικές άδειες με εντολές τους στις ΥΔΟΜ των Δήμων
Το ΣτΕ λοιπόν ξεκαθαρίζει τις αρμοδιότητες του κράτους και των Δήμων όσον αφορά στην έκδοση των οικοδομικών αδειών και τους κανόνες δόμησης ανά περιοχή, τονίζοντας ότι Δήμοι, μέσω των Υ.ΔΟΜ., έχουν την εκτελεστική αρμοδιότητα να εκδίδουν τις οικοδομικές άδειες, σε κάθε περίπτωση όμως η αρμοδιότητα για τη θέσπιση κανονιστικών ρυθμίσεων που αφορούν τους όρους και περιορισμούς δόμησης, όπως είναι το επιτρεπόμενο ύψος με βάση τα κίνητρα του ΝΟΚ, ανήκει αποκλειστικά στο Κράτος. Αναχαιτίζοντας παράλληλα το κύμα των αποφάσεων Δήμων, που μονομερώς «πάγωσαν» τις οικοδομικές άδειες του ΝΟΚ, με αφορμή τη δικαστική εξέλιξη του ΝΟΚ στο ΣτΕ.
Στην αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους ο ορισμός των όρων δόμησης
-«Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, η αρμοδιότητα έκδοσης πράξεων εκτέλεσης οικοδομικών εργασιών έχει περιέλθει στους δήμους, και συγκεκριμένα στις Υπηρεσίες Δόμησης αυτών. Η έκδοση οικοδομικής άδειας δεν καταλείπεται στη διακριτική ευχέρεια της οικείας Υ.ΔΟΜ, αλλά είναι υποχρεωτική γι’ αυτήν, όταν συντρέχουν οι κατά το Σύνταγμα και τον νόμο προϋποθέσεις, όπως οι τελευταίες έχουν τεθεί, ιδίως, από τον Ν.Ο.Κ. και το εκάστοτε εφαρμοζόμενο ειδικό καθεστώς πολεοδομικού σχεδιασμού που διέπει τους όρους και περιορισμούς δόμησης εκάστης περιοχής. Διατηρούνται δε υπέρ των οργάνων του Κράτους αρμοδιότητες εποπτείας και ελέγχου της διαδικασίας που ακολουθούν οι Υ.ΔΟΜ. των Δήμων για την έκδοση των αδειών, ερμηνείας των κρίσιμων πολεοδομικών διατάξεων και αναστολής της έκδοσης οικοδομικών αδειών στην περίπτωση εκπόνησης ΤΠΣ» λέει η νέα απόφαση του ακυρωτικού δικαστηρίου (ΣτΕ 1728/2025), θέτοντας σαφή όρια στις αρμοδιότητες των Δήμων και του κράτους για τη δόμηση.
Και συνταγματική υποχρέωση του κράτους να ξεκαθαρίζει τους πολεοδομικούς κανόνες
Και ταυτοχρόνως η ίδια απόφαση υπογραμμίζοντας αυστηρό μήνυμα προς την κεντρική διοίκηση για την υποχρέωση της να ξεκαθαρίζει το τοπίο των κανόνων δόμησης αναφέρει ότι:
«Πάντως, δεν έχει παρασχεθεί στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εξουσιοδότηση για την κανονιστική ρύθμιση των ζητημάτων που σχετίζονται με τους όρους έκδοσης πράξεων εκτέλεσης οικοδομικών εργασιών και τους εφαρμοστέους όρους και περιορισμούς δόμησης στις περιοχές αρμοδιότητάς τους, πράγμα το οποίο, άλλωστε, απαγορεύεται από το Σύνταγμα».
Ακυρώθηκε η απόφαση του Δήμου Αθήνας να εφαρμόζει το β.δ. του 1955
Σημειώνεται ότι η απόφαση του Δήμου Αθήνας που ακυρώνει το Συμβούλιο της Επικρατείας ελήφθη τον Μάιο του 2024, ενώ βρίσκονταν σε εξέλιξη οι δίκες του ΝΟΚ στο ΣτΕ. Ο Δήμος «πάγωσε» την εφαρμογή των μπόνους του ΝΟ, πριν κριθούν από το ΣτΕ, αποφασίζοντας ότι: «Στο Δήμο Αθηναίων εφαρμόζεται αποκλειστικά το β.δ. του 1955, ως προς τα μέγιστα επιτρεπόμενα ύψη οικοδομών». Η απόφαση αυτή είχε ληφθεί με βάση νομική γνωμοδότηση του καθηγητή Νίκου Αλεβιζάτου, ο οποίος έδωσε νομικές οδηγίες προς τη Δημοτική αρχή και τους υπαλλήλους της Πολεοδομίας του Δήμου της Αθήνας για την εφαρμογή της. Δείτε εδώ στο ecopress
Αντισυνταγματική η νομοθέτηση κανόνων δόμησης από τους Δήμους
Η νέα απόφαση του ΣτΕ, (Πρόεδρος: Ρ. Γιαννουλάτος, Εισηγητής: Δ. Πυργάκης), που έκρινε ότι είναι παράνομες οι αποφάσεις των Δήμων και των Δημοτικών Συμβουλίων να μην εκδίδουν βεβαιώσεις όρων δόμησης, η προεγκρίσεις οικοδομικών αδειών για ψηλά κτίρια , υπογραμμίζει ότι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν διαθέτουν εξουσιοδότηση για τη νομοθέτηση τέτοιου είδους ζητημάτων, κάτι που άλλωστε απαγορεύεται από το Σύνταγμα.
«Περαιτέρω, δεν παρέχεται στα αρμόδια όργανα των δήμων αρμοδιότητα για την επίλυση, με δεσμευτικό ή μη χαρακτήρα ερμηνευτικών ζητημάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή των διατάξεων της κείμενης πολεοδομικής νομοθεσίας, καθώς αυτή η αρμοδιότητα επιφυλάσσεται σε όργανα του Κράτους, όπως προεκτέθηκε. Εν όψει των ανωτέρω, η επίμαχη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του αιτούντος Δήμου, με την οποία διατάχθηκαν «…τα στελέχη της υπηρεσίας δόμησης να μην εκδίδουν βεβαιώσεις όρων δόμησης ή προεγκρίσεις δόμησης με ύψη ανώτερα των προβλεπομένων στο … β.δ. της 30.8/9.9.1955 … ή των ειδικών νεότερων Π.Δ/των και εν γένει να απέχουν από την έκδοση οικοδομικών αδειών που εγκρίνουν την ανέγερση κτιρίων καθ’ υπέρβαση του επιτρεπόμενου κατά τα ανωτέρω ύψους», συνιστά, κατ’ ουσίαν, κανονιστική ρύθμιση σχετικά, αφενός, με την τηρητέα από την Διεύθυνση Δόμησης του Δήμου Αθηναίων διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών, και αφετέρου, με τους εν γένει εφαρμοστέους όρους δόμησης ως προς το ύψος των προς ανέγερση κτιρίων στην περιφέρεια του Δήμου Αθηναίων» λέει η νέα απόφαση του ΣτΕ. Και υπογραμμίζει ότι:
-«Η κανονιστική όμως αυτή ρύθμιση εκδόθηκε χωρίς να υπάρχει σχετική εξουσιοδότηση. Συνεπώς, νομίμως ακυρώθηκε η ως άνω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, κατά το επίδικο μέρος της, με την προσβαλλομένη απόφαση του Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής, τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα με την υπό κρίση αίτηση είναι απορριπτέα ως αβάσιμα».
